Staat in mijn lot vast met wie ik ga trouwen? Heb ik zelf hier controle over of bepaalt Allah dat? 

Dit is een belangrijke vraag die wij in twee delen gaan beantwoorden. Allereerst staan wij stil bij mektep en qadar en vervolgens bij trouwen. Wij zullen een gebalanceerd visie geven van de islam op de vrije wil en hoe dat zich verhoudt tot onze praktijken en handelingen.

 

Deel 1: Qada’a en Qadar: Is alles in mijn leven voorgeschreven door God?

De Qur’aan, de authentieke Sunnah, en de consensus van de vroege generaties van deze ummah, geven aan dat het verplicht is om te geloven in al-qadar (het goddelijke besluit), zowel het goede als het slecht, en dat het een van de zes basisprincipes is van het islamitische geloof. Allah zegt (interpretatie van de betekenis) in de Koran:

Voorwaar, Wij hebben alle zaken volgens een bepaalde maatgeving geschapen. [al-Qamar 54:49]

En

Er treft de aarde of julliezelf geen ramp, of het het staat in een boek, vóórdat Wij het doen gebeuren. Voorwaar, dat is voor Allah gemakkelijk.

[al-Hadeed 57:22]

 

Deze kwestie van Qada’a en Qadar wordt vaak aangehaald door andersgelovigen en jongeren die het moeilijk vinden om deze zaak goed te begrijpen. Deze vraag is echter niet van nu, maar al eeuwen wordt er hierover gediscussieerd.

Heeft de mens een vrije wil?

De centrale vraag in deze discussie luidt als volgt: “Heeft de mens een vrije wil?” Als de mens zelfs de keuzes maakt, waarom zegt Allah in de Koran en middels de Soennah dat alles voorgeschreven is.

Om deze vraag goed te beantwoorden is het belangrijk om onderstaande tekst kritisch en geconcentreerd te lezen. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen de vier componenten van Qadar:

• Al-‘Ilm (kennis): Allah weet alles voordat het tot bestaan komt. Zijn kennis is onbegrensd en die van de mens is wel begrensd. Hij weet dus alles en is op de hoogte van alles, zowel uit het verleden, het heden of wat er nog in de toekomst gaat komen.

 

• Al-Kitabah (schrijven): Omdat zijn kennis onbegrensd is, heeft Hij alles opgeschreven voordat Hij de hemel en de aarde schiep. Zijn kennis is niet afhankelijk van tijd of plaats. Wij als mensen weten enkel wat nu of in het verleden is gebeurd, maar in de toekomst kunnen we niet kijken. Bij Allah is dat niet het geval. Zijn bestaan is eeuwig, dus onafhankelijk van tijd en plaats, en zijn kennis is dat ook.

 

• Al-Mashi’a (de wil): Alles gebeurt volgens de wil van Allah. Niets treedt buiten zijn Wil en volgens zijn wetten. Een onderdeel van zijn wil is dat hij de mens opties heeft geven in bepaalde zaken en mensen heeft beperkt in veel andere zaken.

 

• Al-Khalq (creatie): Allah is de Schepper van alles wat bestaat. Met zijn onbegrensde kennis, macht en kracht heeft Hij alles zelf geschapen.

 

Antwoord is ‘ja, maar..’

Laten we nu een antwoord geven op de vraag of de mens een eigen wil heeft of niet. In het licht van bovenstaande kunnen we het volgende over de wil van de mens zeggen: Alle schepselen op aarde zijn in verschillende niveau en gradaties geschapen. Sommige schepselen kunnen meer dan anderen. Naast de mens heb je de stenen, planten, dieren en veel andere schepselen. Een plant kan meer dan een steen, een steen groeit niet, beweegt niet. Een plant groeit, leeft, maar kan zich niet verplaatsen… Een dier beweegt, eet, drinkt en leeft, heeft een instinct maar kan niet bewust nadenken en keuzes maken. In tegenstelling tot al deze schepselen is de mens de enige die bewust nadenkt en de vrijheid heeft om te kiezen. Als mens maken we voortdurend keuzes. Een keuze maak je op basis van je kennis, gevoel en vooral het verstand. Dat is wat jou -als mens- van andere schepselen onderscheidt.

 

Maar er zijn twee manieren verbonden aan de vrije wil die de mens heeft om mee te kiezen:

 

1. Zaken die een mens overkomen, waar de mens geen invloed op heeft. Een goed voorbeeld hiervan is wanneer anderen jou iets aan doen. Bijvoorbeeld het feit dat iemand aan jou denkt, over jou spreekt en jou aankijkt is iets waar jij als mens geen invloed op hebt. Denk ook aan zwaartekracht en andere natuurwetten. Je kunt deze niet omzeilen of zelf bepalen hoe je deze natuur zelf wilt inrichten. Ook andere zaken zoals emoties en gevoelens spelen hierbij een belangrijke rol. Je krijgt het koud als het koud is en warm als het warm is. Je bloost als je verlegen bent, en traant als je aan het huilen bent. Al deze zaken overkomen ons en onze keuze daarin is beperkt of helemaal afwezig. Aan deze vorm van qada’ valt er niks aan te veranderen. Het is juist een gunst dat wij geen invloed hebben op al deze zaken: het hart bonkt van zelf, het bloed blijft doorstromen en alles is “voorgeprogrammeerd”. Alhamdoelillâh!

 

2. Zaken die we zelf ondernemen, waar van wij denken dat wij als mensen het zelf doen en ervoor kiezen om het te doen. Je kiest zelf wat je wel of niet aantrekt, wat je wel of niet gaat eten. Hoe je loopt en waarheen. Waar en wanneer je praat… Wel of niet bidden, God gehoorzamen of niet…

 

Al deze zaken zijn onze keuzes die we zelf maken en besluiten die we zelf nemen. Dit is wat ons tot een mens maakt; nadenken over keuzes die we maken: wel of niet doen? Allah beoordeelt ons daarom niet op basis van gevoelens of emoties, maar op basis van rationele keuzes die we maken.

 

Iemand die verstandelijk beperkt is, wordt volgens de islam vrijgesteld van alle verantwoordelijkheid en taken. En zal daarom op de dag des oordeels ook niet berecht worden. Allah zal ons beoordelen op basis van zaken waarin wij een keus in hebben gehad: hebben wij in dat geval wel of niet iets gedaan?

 

In de islam wordt iemand die gedwongen wordt ook niet berecht, aangezien het buiten zijn wil is. Allah is de Schepper van zowel de handelingen als de middelen. Hij creëert alles, inclusief de wil die wij hebben gekregen om zelf keuzes te maken.

 

Het korte antwoord op de vraag ‘bepaalt Allah met wie ik ga trouwen?’ is als volgt:

Allah heeft zaken geschreven op basis van zijn onbegrensde kennis, niet op basis van Zijn wil.  Een voorbeeld om het beter te begrijpen: Een docent heeft twee studenten. Student A leert goed, maakt zijn huiswerk en komt altijd op tijd, student B doet dit allemaal juist niet. Tijdens de toets heeft de docent het volgende gezegd: Student A gaat slagen en student B gaat het niet halen.

 

Achteraf bleek dat de docent gelijk had. Hij heeft de student niet gedwongen om de toets niet goed te maken, maar hij wist op basis van zijn voorkennis dat deze student het niet zou redden vanwege zijn inzet tot dat moment. Hetzelfde geldt voor de mens. Allah weet van te voren hoe wij ons gaan gedragen en welke keuzes wij gaan maken. Die kennis is voorgeschreven en vastgelegd (ook wel Mekteb genoemd).

 

Deel 2: Als alles vaststaat, hoe ga ik dan de persoon ontmoeten met wie ik ga trouwen?

Eén van de meest terugkerende vraag is: Hoe ontmoet ik de persoon met wie ik ga trouwen aangezien mijn lot vast staat?

 

Reflecterend op bovenstaande kunnen we dus vaststellen dat:

• Allah iets heeft vastgelegd op basis van de keuzes die jij als persoon gaat maken. Hij is hiervan op de hoogte alvorens het gebeurt. Nogmaals: zijn kennis is onbegrensd.
• Deze kennis is voor jou niet relevant, aangezien jij geen toegang hebt tot deze kennis. Daarom moet je je eigen keuzes maken en daarmee je “eigen” lot creëren, daarbij moet je uiteraard op Allah vertrouwen en hem vragen om jou goede keuzes te laten maken. Onderneem het nodige en vertrouw daarna op God.
• Hij heeft de wegen naar een goed huwelijk geschapen en klaargemaakt om bewandeld te worden. Het is aan ons om op dat pad onze stappen te zetten en het goede pad te blijven volgen.

Samenvattend:

Of het huwelijk nou vroeg of laat komt, gemakkelijk of moeilijk is, is allemaal onderworpen aan de wil van Allah. Maar dit betekent niet dat jij als moslim geen actie moet ondernemen. Je moet juist goed nadenken over welke keuzes je gaat maken en dan vervolgens gebruikmaken van de toegestane middelen die Allah heeft bepaald als de stappen die naar het huwelijk toe leiden. Zelf actie ondernemen is niet in tegenspraak met het idee dat Allah alles al weet.

Deze kwestie blijft ingewikkeld, maar hopelijk heeft bovenstaande je iets meer helderheid gegeven rondom dit complexe vraagstuk. Als het allemaal te ingewikkeld wordt, dan kun je deze vuistregel onthouden: ‘Zie het verleden als je lot (qadar) en zie de toekomst als jouw wil (iradeh).’ Gedraag je alsof jij zelf bepaalt wat er in de toekomst gaat gebeuren. Jij blijft namelijk verantwoordelijk over de keuzes die je maakt. Denk daarom goed na en zet slimme stappen.