Wat zijn de regels omtrent het vasten?

Het vasten

Sawm al-Ramadan (vasten tijdens de maand Ramadan). De vierde zuil van de islam is het vasten tijdens de Ramadan, de maand waarin moslims zich van zonsopgang tot zonsondergang onthouden van eten, drinken en geslachtsgemeenschap of bevrediging. Over het gebod tot vasten, zegt de Koran:

De maand Ramadan, waarin de Koran als een zuivere bron van leiding voor de mensen en (indien opgevolgd) als duidelijke tekenen van leiding en Onderscheid (tussen goed en kwaad) neder gezonden werd. Daarom dient een ieder van jullie die tijdens deze maand aanwezig is, gedurende deze maand te vasten en degene die zo ziek is dat hij of zij niet kan vasten of op reis is, dient gedurende andere dagen een zelfde aantal dagen te vasten. God wenst u gemak toe en geen ontberingen, om ervoor te zorgen dat u het vereiste aantal dagen kan volbrengen, verheerlijkt God omdat Hij u geleid heeft en moge u (Hem) zeer dankbaar zijn. (2:185)

De regelgeving omtrent het vasten in de Hanafitische wetschool is als volgt:

Soorten vasten

Er bestaan twee soorten vasten: verplicht en vrijwillig. Het verplichte vasten kan verder onderverdeeld worden in het vasten tijdens de Ramadan, vasten uit boetedoening en het vasten omwille van een gelofte. Hier zullen we vasten tijdens de Ramadan (en vrijwillig vasten deels) bespreken.

Wie dient te vasten?

De voorwaarden voor het verplicht worden van de vasten:

1. Moslim zijn.
2. Men dient ‘Aql(verstand) te hebben.
3. Men dient de pubertijd te hebben bereikt.

De voorwaarden voor het daadwerkelijk vasten:

1. Niet ziek zijn.
2. Geen menstruatie of postnatale bloeding hebben.
3. Niet op reis zijn.

Alle geleerden zijn het erover eens dat elke gezonde, volwassen moslimman, die op dat moment niet reist, verplicht is om te vasten. Wat vrouwen betreft, geldt dat degenen die menstrueren of postnatale bloedingen hebben, niet mogen vasten. Daarnaast hoeven de volgende groepen mensen niet te vasten: degenen die geestelijk niet gezond zijn, minderjarigen of reizigers; zwangere vrouwen die bang zijn dat hun ongeboren kind schade kan ondervinden; ouderen en zieken, die denken dat vasten hen kan schaden en degenen die onder zware omstandigheden werken of zoveel honger of dorst lijden dat ze bang zijn dat vasten tot de dood zou kunnen leiden.

Doe mee met de Ramadan Challenge!

Klik op het plaatje of klik hier.

De geldigheid van de vasten.

Het is verplicht om de juiste intentie te hebben om tijdens de Ramadan te vasten. Men dient voor iedere dag van de heilige maand Ramadan een aparte intentie te doen. Bij voorkeur dient deze intentie voordat de dag begint en tijdens iedere nacht van de Ramadan gemaakt te worden. De intentie is echter geldig wanneer deze op een moment van de nacht gemaakt is en mag zelfs tot aan de middag worden gemaakt, wanneer men dit voor het begin van de dag vergeten is. De intentie hoeft niet hardop uitgesproken te worden, aangezien het een daad vanuit het hart is, die niets met de tong (mond) te maken heeft. Bovendien voldoet men daaraan door de intentie op te brengen om uit gehoorzaamheid aan Allah te vasten en Zijn goedkeuring te verwerven. Volgens veel geleerden kan de intentie om vrijwillig te vasten, tot aan de middag gemaakt worden.

Tijdens de uren van vasten, mag men niet eten, drinken of huwelijkse gemeenschap hebben. Voordat de Koran geopenbaard werd, mochten echtgenoten tijdens de vasten geen gemeenschap hebben. Deze regel werd opgeheven met vers 2:187, waarin gemeenschap tussen echtgenoten tijdens de nachten in de Ramadan wordt toegestaan:

Het is wettig voor u gemaakt om u in de nacht van de vasten tot uw vrouw te wenden; (er is sprake van zo’n onvervreemdbare intimiteit tussen u beiden) dat zij een kleed voor u vormen (dat u omhult om u te tegen buitenechtelijke relaties te beschermen en u te sieren) en u vormt een (zelfde soort) kleed voor hen (2:187). Tijdens de vasten uren is het echter nog steeds verboden.

Verboden handelingen – Zaken die de vasten verbreken

• Het verwijderen en vervolgens opeten van iets eetbaars dat tussen de tanden is achtergebleven ter grootte van een kikkererwt of groter.
• Het bewust inhaleren van tabaksartikelen en andere rook, bijv wierook.
• Het doorslikken van bloed dat meer bedraagt dan het speeksel waar het mee vermengd is en waarvan men de smaak kan proeven.
• Het doorslikken van meer dan een paar tranen of zweetdruppels, waarvan men de smaak kan proeven.
• Overgeven van meer dan een mondvol. Alles dat minder is en in de maag terugkeert, maakt het vasten niet ongeldig. Wanneer men het echter bewust doorslikt, is hetgebroken.
• Zaadlozing die onder genot plaatsvindt, door te kussen, aan te raken of te masturberen.
• Menstruatie en postnatale bloeding, ook als een van beiden net voor zonsopgang optreedt.
• Eten, drinken of gemeenschap hebben, omdat men denkt dat de zon nog niet is ondergegaan of het nog geen fajr is.
• Injecties, of het nu voeding betreft of voor medicinale doeleinden is. Het maakt ook niet uit of de injectie intraveneus of onderhuids gegeven is, of dat het geïnjecteerde al dan niet de maag bereikt heeft.
• Drank of medicijn dat door de keel of neus gaat. Water dat door de oren naar binnenkomt, is echter toegestaan.
• Vloeistof die via het rectum het lichaam binnenkomt.

Toegestane handelingen

• Water over zichzelf gieten en kopje onder gaan.
• Kohl, oogdruppels of iets anders op of in de ogen aanbrengen.
• Kussen, onder voorbehoud dat men zichzelf kan inhouden.
• De mond en neus spoelen, zonder water door te slikken.
• Proeven van een vloeistof, voedsel of iets dat men wil kopen. Al wat eetbaar is, mag echter niet worden doorgeslikt.
• Eten, drinken of seksuele gemeenschap tijdens de nacht tot aan de ochtend.
• Als men bij vergissing iets eet, hoeft de dag niet ingehaald te worden.
• Het verrichten van ghusl voor aanvang van de dag is niet verplicht, maar wordt wel aangeraden om voor aanvang van het vasten zuiver te zijn.
• Wanneer menstruatie- of postnataal bloed ’s nachts stopt, kan een vrouw de ghusl tot ’s ochtends uitstellen en vasten. Ze dient de ghusl echter wel voor het ochtendgebed te verrichten.
• Degene die vast, kan een tandenstoker of –borstel gebruiken om de tanden te reinigen. Het maakt niet uit of dit aan het begin of einde van de dag gebeurt.
• Het ruiken aan parfum.
• Het doorslikken van al wat dat bij het opstaan vochtig is van speeksel.
• Het doorslikken van slechts een paar tranen of zweetdruppels, waarvan men de smaak niet proeft.
• Het eten van iets dat tussen de tanden is gebleven en kleiner is dan een kikkererwt.
• Alles wat niet eetbaar is en de mond per ongeluk binnendringt (rook, stof en de smaak van medicijn dat op de tanden is aangebracht) maakt de vasten niet ongeldig.
• Het kussen, aanraken en strelen van de andere sekse, onder voorbehoud dat er geen ejaculatie plaatsvindt en alle andere seksuele handelingen die niet tot ejaculatie leiden. Ejaculatie die veroorzaakt wordt door kijken of denken, maakt het vasten niet ongeldig.
• Het hebben van een natte droom

Handelingen die het vasten ongeldig maken en een inhaaldag en boetedoening vereisen.

Overdag met opzet eten, drinken of seksuele gemeenschap hebben, vereist een inhaaldag en boetedoening. Onder boetedoening verstaat men het 60 aaneengesloten dagen vasten; indien dit niet mogelijk is, moet hij of zij een arme 60 dagen van voedsel voorzien of 60 mensen een dag voorzien van eten, dat hetzelfde omvat als hij of zij thuis zou eten.

De meeste geleerden zeggen dat zowel mannen als vrouwen boetedoening moeten doen, wanneer zij overdag met opzet seksuele gemeenschap hebben gehad, ook als zij van plan waren om die dag te vasten. Indien dit door vergeetachtigheid, onder dwang of zonder intentie tot vasten is gebeurd, hoeven zij geen boetedoening te verrichten.

Alle geleerden zijn het erover eens dat mensen die met opzet de vasten gebroken hebben, boete gedaan hebben en de vasten vervolgens nog een keer breken op een manier die nog een boetedoening vereist, een andere boetedoening moeten doen. Op dezelfde manier zijn ze het erover eens dat, wanneer mensen tweemaal op een dag de vasten breken, vóórdat zij de boetedoening voor de eerste handeling hebben gedaan, slechts één boetedoening hoeven te doen. Wanneer mensen de vasten breken en dit tijdens dezelfde Ramadan herhalen, zonder boete te hebben gedaan, hoeven zij slechts één boetedoening te doen. De reden daarvoor is, dat er een straf bestaat voor handelingen die herhaald worden, en dat deze handelingen tot één worden samengevoegd, wanneer de boetedoening of straf niet wordt uitgevoerd.

Betalen van een compensatie – Fidyah.

Zowel degenen die te oud zijn om te vasten, als de chronisch zieken zijn vrijgesteld van het vasten, omdat het vasten hen te veel moeite zou kosten. Zij dienen echter een arme persoon voor elke gemiste dag van eten te voorzien. Wanneer een reiziger of iemand met een andere reden om niet te vasten, sterft voordat hij of zij de gemiste dagen in heeft kunnen halen, hoeft er geen compensatie betaald te worden. Indien zij hun erfgenamen echter gevraagd hebben een dergelijke compensatie te betalen, dient het geld uit de nalatenschap van de overledene gehaald te worden. Indien degenen die sterven de gemiste dagen, hoewel ze daar genoeg tijd voor hadden, niet ingehaald hebben, dienen hun erfgenamen de nodige compensatie te betalen.

Gemiste dagen inhalen.

Mensen die (niet chronisch) ziek zijn en reizigers mogen hun vasten tijdens de Ramadan onderbreken, maar dienen de gemiste dagen in te halen. Wanneer reizigers zich ’s nachts voornemen om te vasten, mogen zij hun vasten overdag doorbreken. Wanneer zij zich hebben voorgenomen om tijdens hun verblijf ergens te vasten, maar overdag vervolgens besluiten om te reizen, dienen zij volgens de meeste geleerden toch te blijven vasten.

Degenen die hun vasten wegens zware omstandigheden onderbroken hebben, dienen ook de gemiste dagen in te halen. De geleerden zijn het erover eens dat menstruerende vrouwen, vrouwen met postnatale bloeding en zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven en bang zijn dat vasten henzelf of hun baby kan schaden, de gemiste dagen moeten inhalen.

De uren dat vasten verplicht is.

Volgens de Koran zijn de vastenuren als volgt: Jullie mogen eten en drinken totdat jullie de witte strook (licht) tegen de donkere strook (van de nacht) kunnen ontwaren; voltooi de Vasten vervolgens tot de nacht invalt (2:187). De vasten dient dus, vanaf de eerste lichtstraal in de ochtend (afhankelijk van de tijd van het jaar, anderhalf tot twee uur voor zonsopgang) te beginnen en tot aan zonsondergang voort te duren (het begin van de nacht).

Dagen waarop het verboden is te vasten.

Alle geleerden zijn het erover eens dat het tijdens de twee religieuze feesten (‘Iyd al-Fitr en ‘Iyd al-Adha) verboden is om te vasten. Dit geldt voor zowel het verplichte als vrijwillig vasten. Vrijwillig vasten wordt exclusief afgeraden op vrijdagen. Indien men op de dag ervoor of erna vast, indien het om een dag gaat waarop men gewent is te vasten (de 13^e, 14^e of 15^e van de maand) of het is de dag van ‘Ashura (de 10^e dag van Muharram), mag men wel op een vrijdag vasten. Hetzelfde geldt voor de zaterdagen. Vasten op een “dag van twijfel,” wanneer men niet zeker weet of het de laatste dag van Sha’ban, of de eerste dag van de Ramadan is, wordt afgeraden, net als vasten op opeenvolgende dagen zonder iets te eten (al-wisal).

Vrijwillig vasten.

De Boodschapper adviseerde moslims om op de volgende dagen te vasten: zes dagen van de maand Shawwal; de tiende dag van Muharram (‘Ashura) en de daar direct aan voorafgaande en op volgende dagen; het grootste gedeelte van Sja’ban (de maand voorafgaand aan Ramadan); iedere donderdag, vrijdag en zaterdag tijdens de heilige maanden (Dhu’l-Qa’da, Dhu’l-Hijja, Muharram, en Rajab); iedere maandag en donderdag en de 13^e, 14^e en 15^e van iedere maand. Hij stond daarnaast degenen die daartoe in staat waren toe om de dag te vasten, wat die sawm Dawud wordt genoemd.

De maaltijd voor het aanbreken van de dag en het breken van de vasten.

Het gebruiken van een maaltijd tussen middernacht en het aanbreken van de dag is soennah (wordt aanbevolen). Er wordt aangeraden het zo lang mogelijk uit te stellen, zodat men net voor het aanbreken van de dag kan eten. Wanneer de zon is onder gegaan, dient men zo snel mogelijk de vasten te breken, waarbij men net voordat men iets eet de volgende (sterk aangeraden) smeekbede uitspreekt: “O Allah, ik heb voor U gevast, in U geloofd, mijn vertrouwen in U gesteld en breek mijn vasten met Uw voedsel (wat U mij verschaft heeft).”

Vermijden van ongepast gedrag.

Vasten is een vorm van aanbidding om dichter bij Allah te komen en werd verordend om de ziel te zuiveren en de mens tot goede daden te bewegen. Degene die vast, dient zich te beschermen tegen elke handeling die de door het vasten verkregen baten teniet zouden kunnen doen. Op die manier zal het vasten hun persoonlijke piëteit en bewustzijn van Allah vergroten. Vasten bestaat uit meer dan alleen niet eten en drinken; het betekent ook al het andere dat Allah verboden heeft, vermijden. De Boodschapper, vrede en zegeningen zij met hem, heeft gezegd: “Vasten is niet alleen van eten en drinken afzien, maar ook van grootspraak en negatief taalgebruik. Indien men verwenst wordt of zich ergert, dient men te zeggen: ‘Ik vast, ik vast.’”

Vrijgevig zijn en andere verdienstelijke handelingen.

Vrijgevig zijn, de Koran bestuderen en bidden tot God wordt ten alle tijden aangeraden, maar in het bijzonder benadrukt tijdens de Ramadan. Tijdens de laatste tien dagen van de Ramadan, maakte Allah’s Boodschapper, vrede en zegeningen zij met hem, zijn vrouwen ‘s nachts wakker en bracht hij deze laatste dagen van hen afgezonderd, in aanbidding door. In deze periode getroostte hij zich meer inspanning om zijn Heer te aanbidden, dan op welk ander moment ook. (Boecharie, “Sawm,” 2:9; Moeslim, “Siyam,”164).

Het einde van de Ramadan.

Het vasten eindigt wanneer de nieuwe maan (Shawwal) is gezien. De meeste geleerden stellen dat de nieuwe maan door tenminste twee betrouwbare getuigen bevestigd moet zijn.

Doe mee met de Ramadan Challenge!

Klik op het plaatje of klik hier.