Ieder mens is voor fouten vatbaar. Wij als mensen zijn zwak geschapen en krijgen soms de neiging om van het rechte pad af te wijken. De enige persoon die zondeloos is, is onze geliefde Profeet ﷺ Mohammed ﷺ (vrede zij met hem).
Er zijn verschillende manier om terug te keren en om berouw te tonen. Soms helpt het om een stappenplan te hebben die het proces kan vergemakkelijken.
De stappen naar gedragsverandering
De 6 stappen naar gedragsverandering volgens Imam Abu Hamid al-Ghazali (moge Allah hem genadig zijn) zijn:
- Al-Musharatah (اَلْـمُشَارَطَةُ): Eisen opleggen en afspraken maken.
Een gelovige dient altijd een overeenkomst met zichzelf te hebben. Een overeenkomst waarin staat wat zijn doelen zijn en hoe hij deze wil bereiken. Maak afspraken met jezelf (doelen) en zorg ervoor dat jij deze gaat realiseren.
Houd rekening met het volgende:
- Wees eerlijk tegen jezelf, neem jezelf niet in de maling!
- Wees kritisch en ontdek jouw tekortkomingen die je wilt veranderen.
- Stel eisen en doelen op die je wilt behalen en wees realistisch.
- Houd rekening met jouw omgeving; jij leeft niet alleen op de wereld!
- Al-Muraqabah (اَلْـمُرَاقَبَةُ): Toezicht houden op.
Nadat jij afspraken met jezelf hebt gemaakt, is het belangrijk om jezelf in de gaten te houden. Controleer jezelf en wees ervan bewust dat jij een veranderingsproces ondergaat. Het is kwestie van slagen of zakken.
Let op jouw daden en neem afstand van zaken die het pad naar het slechte vergemakkelijken. Iets wat jou kan helpen is bewust zijn van het feit dat Allah, de Almachtige, altijd naar jou kijkt en dat er Engelen zijn die jouw daden opschrijven en altijd toezicht op jou houden.
- Al-Muhasabah (اَلْمُحَاسَبَةُ): Zelfreflectie, jezelf corrigeren en afrekenen.
Zet jouw goede daden op rij en beoordeel jezelf. Noteer jouw minpunten en werk daaraan! Wees niet zachtaardig tegen jouw Nafs (ego). Neem een moment in jouw dag waarin jij met jezelf een gesprek aangaat en jezelf beoordeeld.
Wij als Moslims zouden elke dag moeten nadenken over hoe onze toestand zal zijn op de Dag des Oordeels en hoe we daar verbetering aan moeten brengen. Wees ervan bewust dat wanneer jij jezelf niet berecht, dat er een dag zal komen (de Dag des Oordeels) waarin jij berecht zult worden.
Omar (moge Allah tevreden zijn met hem) zei in één van zijn preken:
“Berecht jezelf alvorens jij berecht zullen worden. En zet jullie daden op de weegschaal, alvorens jullie daden op de echte weegschaal gezet zal worden.”
- Al-Muʿaqabah (اَلْمُعَاقَبَةُ): Straf opleggen.
Heb je het bovenstaande uitgevoerd, maar val je alsnog telkens in dezelfde zonde? Wij als Moslims zouden elke dag moeten nadenken over hoe onze toestand zal zijn op de Dag des Oordeels en hoe we daar verbetering aan moeten brengen.
Wanneer het zover is gekomen dat jij alsnog een zonde hebt begaan, ‘straf’ dan jezelf door juist goede daden te verrichten.
Ibn Omar (moge Allah tevreden zijn met hem) bad de hele nacht door wanneer hij één gezamenlijk gebed had gemist. Imam Abu Hamid al-Ghazali (moge Allah hem genadig zijn) heeft zichzelf jarenlang geïsoleerd om af te komen van diverse spirituele hartziektes die hij had vanwege zijn aanzien en positie.
- Al-Mudjahadah (اَلْمُجَاهَدَةُ): Zich inspannen.
De duivel heeft oorlog verklaard aan de mens, zoals Allah, de Almachtige, openbaart:
Hij (Iblies) zei:
الَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ ﴿٨٢﴾ إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ ﴿٨٣﴾“Bij Uw Eer! Ik zal hen zeker allen misleiden [laten afdwalen]. Behalve Uw oprechte dienaren onder hen.” [de Koran 38:82-83]
Zolang jij deze Weg van Allah blijft bewandelen, is het noodzakelijk om alert te blijven en strijd te voeren met jouw Nafs (ego) en tegen de vervloekte duivel! Wees op je hoede en voed jouw Nafs (ego) op.
Een vrome voorganger zei:
“Ik heb me 20 jaar ingespannen om het nachtgebed te verrichten en ik heb 20 jaar daarna ervan genoten. Blijf het proberen en Allah zal jou leiden.”
- Al-Muʿatabah (اَلْمُعَاتَبَةُ): Verwijten.
Jouw Nafs (ego) moet je beschouwen als een levend wezen die jou telkens probeert te verleiden. Verwijt haar en corrigeer jezelf. Blijf dat doen en geef de hoop niet op. Het is belangrijk om jezelf te blijven herinneren, goede daden te verrichten en jezelf te verwijten na het begaan van een zonde.
Allah, de Verhevene, zegt in de Koran:
وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَىٰ تَنفَعُ الْمُؤْمِنِينَ ﴿٥٥﴾“En vermaan: want voorwaar, de Vermaning baat de gelovigen.”