Vraag:
Een echtpaar wil een huis kopen op een islamitisch verantwoorde manier. Zij overwegen een aankoopmethode via een bank zoals ABN AMRO, waarbij zij géén lening afsluiten, geen rente betalen, en het huis pas wordt aangekocht wanneer zij het volledige bedrag hebben opgebouwd via sparen of beleggen. De woning wordt pas juridisch hun eigendom na volledige betaling. De vraag luidt: is deze manier van stapsgewijs kopen islamitisch toegestaan?
Islamitisch kader: Huurkoop en eigendomsoverdracht
In de islamitische rechtsgeleerdheid bestaan er modellen waarbij een aankoop gefaseerd plaatsvindt. Een bekend voorbeeld is huurkoop, ook wel bekend als ijārah muntahiyah bi-t-tamlīk (huur die eindigt in eigendom), of bayʿ bi-taqsīt (gespreide aankoop). Deze vormen zijn in de klassieke en moderne islamitische rechtsliteratuur erkend als toelaatbaar, mits er geen sprake is van verboden elementen zoals ribā (rente), gharar (ernstige onzekerheid), of harām voorwaarden.
Volgens de regel “al-asl fī al-muʿāmalāt al-ibāḥah” – de basis in financiële transacties is toelaatbaarheid – mag een contract worden aangegaan zolang het niet strijdig is met een expliciet verbod uit de Qur’an of de Soennah.
De geleerden van de Islamitische Fiqh Academie (onderdeel van de OIC) en ook de AAOIFI Shariah Standards (veel gebruikt bij islamitische banken) hebben huurkoopconstructies als geldig geclassificeerd, mits ze zorgvuldig zijn vormgegeven. Cruciaal daarbij is dat de eigendom pas overgaat wanneer de volledige betaling heeft plaatsgevonden, en dat er geen rente of boetes worden toegepast bij vertraging in betaling.
Wat zegt de sharīʿah over sparen en pas kopen?
Als men geld opbouwt via sparen of een halal beleggingsplan, en vervolgens daarmee het huis koopt, dan is dit op zichzelf niet problematisch. Het is zelfs een vorm van financiële voorzichtigheid. Ook hier geldt: zolang er geen sprake is van rente, onduidelijke afspraken of onethische investeringen, is dit in principe toegestaan.
Maar in moderne financiële producten – zelfs wanneer deze rentevrij genoemd worden – kunnen er verborgen voorwaarden zijn. Denk aan boetes bij te late betalingen, winstdelingen die sterk lijken op rente, of beleggingen in sectoren die islamitisch niet toegestaan zijn (zoals alcohol, conventionele banken of gokken).
Voorzichtigheid bij moderne contracten
Hoewel het in theorie mogelijk is dat een constructie zoals die van ABN AMRO islamitisch verantwoord is, kunnen wij zonder inzage in het concrete contract geen definitief oordeel geven. In de islamitische rechtsprincipes geldt:
“العبرة في العقود بالمقاصد والمعاني لا بالألفاظ والمباني”
“Bij het beoordelen van contracten kijkt men naar de doelen en inhoud, niet naar de benamingen of vorm.”
(Imam al-Qarāfī, al-Furūq)
Een contract kan dus weliswaar ‘rentevrij’ genoemd worden, maar als de structuur in werkelijkheid alsnog elementen van ribā of harām voorwaarden bevat, dan blijft het verboden. Een zuiver islamitisch oordeel vereist een gedetailleerde analyse van de clausules, beleggingen, eigendomsverdeling, risicoverdeling en sancties.
In de basis is een huurkoopconstructie of sparen-voor-aankoop wél toegestaan in de islam, zolang het contract vrij blijft van rente, schuld, verboden beleggingen of oneerlijke voorwaarden. Maar of de specifieke vorm die ABN AMRO aanbiedt ook daadwerkelijk halal is, kan alleen beoordeeld worden als het volledige contract en de voorwaarden inhoudelijk zijn bekeken.
Advies
Wij raden daarom aan om het contract te laten controleren door een imam of deskundige met kennis van islamitische financiële rechtspraak. Let daarbij vooral op:
• of er sprake is van (verborgen) rente of boetes,
• hoe het spaargeld wordt beheerd en belegd,
• wie verantwoordelijk is voor onderhoud gedurende huurperiode
• en hoe en wanneer het eigendom daadwerkelijk wordt overgedragen.
Moge Allah jullie voorzien van een gezegend en halal thuis, en jullie intentie rijkelijk belonen.
Was-salāmu ʿalaykum wa raḥmatullāhi wa barakātuh,
Imam Azzedine Karrat
Voor VraagIslam.nl